Borsa nedir? işlevleri neler? Borsada nasıl yatırım yaparım? Gibi sorular borsaya yeni giriş yapacak kişilerce sıklıkla soruluyor. Borsa, hisse senetlerinden diğer pek çok yatırım aracına kadar farklı seçeneği kullanarak alım-satım yapabileceğiniz bir piyasadır. Borsa yatırımı yapabilmek için ise ilk olarak borsa yatırım hesabının oluşturulması gerekmektedir. Borsadaki hisselerin ve diğer yatırım araçlarının fiyat artış-düşüş hareketleri üzerinden alım-satım kararlarınıza bağlı kazanç elde edersiniz. Bu içeriğimizde borsa tanımı, borsanın işlevleri, yatırım araçları, borsaya nasıl giriş yapıldığı, eğitiminin nasıl alınabileceği ve daha fazlası hakkında bilgi sunmaya çalışacağız.
Borsa Tanımı
Borsa, yatırımcıların şirket hisselerini satın alıp, ortaklık elde etmelerini ve hisseleri değer kazanımında satışa çıkarak kar sahibi olmalarını sağlayan piyasadır. Kısacası borsa hisselerine yatırım yaparak popüler şirketlerin hisselerine ortak olmak mümkündür. Bu şirketler karlarını yükselttikçe hisse değerleri de artar ve yatırımcılar ise kazanç sağlarlar. Borsadaki yatırımcıları ise alıcı ve satıcılar olmak üzere iki kategoride inceleriz. Alıcılar bir borsa hissesini satın almak, satıcılar hisselerini satışa çıkarmak için işleme girerler. Aracı kurumlar ise bu iki gurubu bir araya getiren ve alım-satım emirlerinin sağlıklı biçimde gerçekleşmesini sağlayan taraftır.
Borsa piyasası aynı zamanda işlemlerinin elektronik ortamda kayda geçtiği bir piyasadır. Aracı kurumlar müşterilerinden aldıkları emirleri borsaya iletirler. Emirler borsada bir havuzda toplanmakta ve ardından gerçekleşmektedir. İşlemlerde bir satıcı en yüksek, bir alıcı ise en düşük fiyatı hedefleyerek stratejisini yürütür. Taleplerin niteliğine göre alıcı ve satıcı eşleşmesi oluşması halinde emir gerçekleşmektedir. Organize bir piyasa olan borsada, işlemler belirli kurallara göre ilerler. Menkul kıymet alım-satım işlemleri için oluşturulmuş organize borsa, Borsa İstanbul’dur.
Borsanın İşlevleri Neler?
Borsa, şirketlere, yatırımcılara ve ekonomiye aynı anda hizmet verir. Şirketler gerek duydukları bazı kaynakları borsadaki hisse satışlarından elde etmektedir. Yatırımcılar ise sermayelerini karı yüksek şirketlerin hisselerinde değerlendirip, yatırım kazancı elde etmek için borsada işlem yapma özgürlüğüne sahiplerdir.
Borsa nedir? sorusu yanında sıklıkla sorulan borsanın işlevleri neler? sorusuna verilecek bir diğer yanıt, reel sektör-borsa ilişkisiyle alakalıdır. Borsanın diğer bir işlevi herkese hitap etmesinin yanında reel sektöre uzun vadeli kaynak sağlamasıdır. Adil kazanç dağılımı, sermayenin tabana yayılması, ekonomiye likidite sunma gibi pek çok işlevi bulunur. Öte yandan kayıt dışı ekonomiyle mücadele için önemli bir piyasadır. Borsanın temel 3 işlevi ise aşağıdaki şekilde sıralanır:
- Hisse Senedi Satın Alım: Bireysel, kurumsal veya günlük yatırımcı olmak fark etmeksizin herkes hisse satın alımı yapabilir.
- Hisse Senedi Satışı: Satın alınan hisselerin istenilen zamanda satışının yapılmasını mümkün kılar.
- Hisse Senedi İhracı: Şirketler para toplama amacında olduklarında mülkiyetlerinin belirli kısmını borsada satışa sunma kararı alırlar. Bu işleme ise halka arz diyoruz. Şirket halka arz kararı ardından Borsa İstanbul’da hisselerini satışa çıkarır. Bu yolla hem kendisinin hem de yatırımcıların kazanç sağlayabileceği bir alanı yaratır.
Sıralanan işlevler borsanın temel işlevleri olarak ele alınırlar.
Borsa İşlemlerinde İşleyiş Nasıl?
Borsa işleyişi hakkındaki bilgileri kavradıktan sonra sizde işlemlerinizi rahatlıkla yapabilirsiniz. Öncelikle borsa yatırım işleyişi, hisseyi düşük fiyattan alma ve yüksek fiyattan satarak kar edinme prensibine dayalıdır. Bir hissenin fiyatının düşük olduğunu görüyor ve bu hissenin gelecekte değer kazanabileceğini düşünüyorsanız, aracı kurumunuza hisseyi satın alma emri verebilirsiniz. Ardında aracı kurum bu emri borsaya iletir. Verdiğiniz emir ise borsa havuzunda diğer yatırımcı emirleri ile bir araya gelecektir. Eğer sizin tercih ettiğiniz satın alım fiyatından satış yapmayı isteyen bir yatırımcı varsa, emirleriniz eşleşecek ve satın alımınız onay alacaktır. Sonucunda ise sizin portföyünüze hisse eklenirken, satışı yapanın portföyünden hisse çıkar. Satın aldığınız ilgili hisse tahmin ettiğiniz gibi gelecekte artarsa, bu kez siz satışa çıkarak kar elde edebilirsiniz.
Borsa Hisse Fiyatları Neden Yükselir, Düşer?
Borsada işlemler fiyat dalgalanmaları üzerine gerçekleştirilmektedir. Diğer bir ifadeyle fiyatlarda dalgalanma olmaması halinde kazanç sağlanması için uygun şartlarda oluşmayacaktır. Bu yüzden hisse fiyatlarına ilişkin artış ve düşüşler yatırımcılar için gereklidir.
Borsada hisse fiyatları arz ve talebe göre değişmektedir. Satın alım taleplerinin azaldığı dönemlerde yani arz artışının oluştuğu sırada fiyatlar düşer. Bir hisse için arz aynı kaldığında fakat talepler arttığında fiyat artışı beraberinde gelir. Örneğin Borsa İstanbul yükseliyor şeklinde haberleri gördüğünüzde borsadaki hisselerin talep artışına maruz kaldıklarını anlayabilirsiniz.
Borsa hisselerinde fiyat değişimine sebep olan diğer faktörlerde vardır. Bu faktörleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
- Kişi başı gelirin yükselmesi veya düşmesi,
- İşsizlik oranındaki artış veya azalış,
- Ülkenin ekonomik açıdan büyümesi,
- Faiz oranı artışı ve azalışı,
- Enflasyon oranı değişimi,
Tüm faktörler yatırımcıların alım gücünü etkilediğinden borsaya yönelik alım taleplerini ve dolaylı olarak hisse fiyatlarını da etkilerler.
Borsa Yatırım Araçları Neler? Borsada Neye Yatırım Yapılır?
Borsa dediğimizde genellikle hisse yatırımı akla geliyor. Ancak borsadaki yatırım araçları sadece hisselerle sınırlı değildir. Tahvil, bono, vadeli işlem sözleşmeleri gibi diğer bir çok enstrümana borsadan yatırım yapılır. Bu araçlar kendi pazarları aracılığıyla borsada listelenirler.
Borsaya giriş gerçekleştirdiğinize şirketlerin borsada işlem gören hisselerini satın alabilirsiniz. Öte yandan menkul kıymetler borsası işlemleri kapsamında hisse senedi yanında tahvil enstrümanına yatırım yapabilirsiniz.
Borsaya Nasıl Girilir?
Borsaya giriş yapmadan önce öncelikle borsayı öğrenmenizde fayda var. Çünkü borsada bir çok profesyonel yatırımcı yer alıyor ve dalgalanma faktörü de yatırım yaparken karşılaşacağınız diğer bir faktör olarak önünüzde yer alıyor. Riskleri minimuma indirgemek için borsanın işleyişini ve kurallarını öğrenmeniz gerekiyor.
Borsa hakkında gerekli bilgiyi edindikten sonra bir aracı kurumdan yatırım hesabınızı açtırmanız gerekir. Borsa aracı kurumları inceleyip sizin için en iyi şartları sunacak olanı tercih ediniz. Öte yandan seçtiğiniz aracı şirketin Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık izni verilmiş bir kurum olmasına dikkat etmelisiniz.
Aracı kurumdan borsa yatırım hesabı açtırırken çerçeve sözleşmesini ve risk bildirim formunu doldurarak imzalamanız gerekir. Hesabınız bu adımlar ardından açılmaktadır. İlgili hesabınız üzerinden direkt borsa yatırımına başlayabiliyorsunuz. Kendinize bir portföy oluşturmak için hangi borsa yatırım araçlarını satın almak istediğinizi aracı kurumunuza online olarak bildirebilirsiniz. Aracı kurum sizin için satın alım ve satış işlem emirlerini borsaya iletecektir. Tabi alım-satım aşamasında borsanın oynaklık gösterdiğini unutmamalı, fiyat değişimlerini yakından takip etmeli, gerekirse teknik analiz öğrenmeli veya portföy yöneticilerinden destek almalısınız.
Borsa Nasıl Öğrenilir?
Borsayı öğrenmek için borsa eğitimi alabileceğini pek çok farklı kaynak bulunur. Kitaplar, videolar veya borsa eğitimi veren sanal hesaplar, bilgi edinmek için kullanılabilir. Borsa eğitim kitaplarını okumak size terimleri öğrenme, işlem adımlarını öğrenme, yatırım araçlarının kullanımını anlama açısından yardımcı olur.
Youtube benzeri platformlarda ise ücretsiz şekilde izleyebileceğini borsa eğitim videoları bulunur. Videolardan borsada fiyat değişimlerinin nelere bağlı olarak geliştiğini, yatırıma dair tüyoları, işlemleri nasıl yapacağınızı öğrenebilirsiniz.
Diğer yandan borsa üzerine yazılmış olan bir çok ücretsiz oyun bulunuyor. Bazı oyunlar suni bir borsa şeklinde tasarlanmıştır ve borsaya ilk kez dahil olacak kişilerin deneyim kazanması için borsadaki işlemlere benzer işlemleri deneyimlemelerini sağlarlar. Bu oyunları oynayarak borsa işleyişine dair temel bir tecrübe edinebilirsiniz.
Örnek vermek gerekirse, GCM Yatırım’ın bir demo hesap imanı bulunuyor. Bu demo borsa hesabı açanlar 100.000 liralık sanal bir parayla deneme işlemleri yapabiliyorlar. Buna benzer daha pek çok uygulamada bulunmakta. Eğer piyasaya ilişkin sosyal bilgi edinme amacındaysanız borsa nedir? sorusuna kapsamlı yanıt arıyorsanız tabi ki de borsa hakkındaki film ve belgeselleri izlemek sizin için faydalı olacaktır. Bu filmler borsada kişinin karşısına çıkabilecek birçok riski ve yanındaki avantajları gözler önüne serer.